7. Sınıf Fen ve Teknoloji / Maddenin Tanecikli Yapısı

Atomda; proton, elektron ve nötron denilen üç tanecik bulunur. Atomda bulunan bu taneciklere atomun temel tanecikleri veya atom altı parçacıkları denir. Atomu oluşturan parçacıkların varlığı, elektriklenme olayı sayesinde hissedilir. Madde temas veya etki yoluyla elektriklenebiliyorsa madde ve maddeyi oluşturan atomlar daha küçük parçacıklardan oluşmuştur.

 

 

▪ Protonlar (+) yüklü, elektronlar (–) yüklü, nötronlar ise yüksüz taneciklerdir.

 

 

▪ Proton ve nötronlar arasında nükleer çekim kuvveti, protonlar (çekirdek) ve elektronlar yani (+) ve (–) yüklü tanecikler arasında da elektriksel çekim kuvveti vardır. Farklı yüklere sahip olan bu tanecikler arasındaki kuvvetler sayesinde atomdaki tanecikler birbirini etkileyerek bir arada bulunurlar ve atomu oluşturur. Atomu oluşturan bu parçacıklar arasında sadece boşluk bulunur.

 

 

▪ Bilinen elementlerin tamamı atomlardan oluşmasına rağmen elementlerin özellikleri birbirinden farklıdır. Elementlerin özelliklerinin farklı olmasının nedeni elementleri oluşturan atomların farklı olmasıdır. Element atomlarının farklı olmasının nedeni de atomdaki proton, elektron ve nötron gibi taneciklerin sayılarının farklı olmasıdır.

 

 

▪ Atom iki kısımdan oluşur. Bunlar çekirdek (merkez) ve katmanlardır (yörünge = enerji düzeyi = enerji seviyesi = kabuk) .

 

 

▪ Atomun içerisinde atom kütlesinin tamamına yakınının bulunduğu merkeze çekirdek denir. Çekirdeğin hacmi, atomun hacminin yanında çok küçüktür. Proton ve nötronlar çekirdekte bulunur. Atomun hacmini elektronların dolandığı yörüngeler belirler.

 

 

▪ Atomda (–) yüklü elektronlar çekirdeğin etrafında belirli bölgelerde sürekli dolanırlar. Elektronların çekirdeğin etrafında dolandığı bu bölgelere katman, yörünge, enerji düzeyi, enerji seviyesi veya kabuk denir.

 

 

▪ Proton ve nötronların kütleleri birbirlerine yaklaşık eşit, elektronların kütleleri ise bunlardan çok küçüktür. Proton ve nötronları kütlesi elektronların kütlesinin yaklaşık 2000 katıdır. Bu nedenle atomun kütlesinin tamamına yakını çekirdekte bulunur ve atomun kütlesinin tamamına yakınını çekirdekteki tanecikler oluşturur.

 

 

▪ Atomda, (+) yüklü protonların sayısı, (–) yüklü elektronların sayısına eşittir.

 

 

▪ Atomda proton ve nötronların yeri kesin olarak belli olmasına rağmen elektronların yeri kesin olarak belli değildir.

 

 

▪ Elektriklenme olayının nedeni elektronların hareket etmesi yani yer değiştirmesidir.

 

 

▪ Bir atomdaki elektrik yükünü proton ve elektron sayıları belirler.

 

 

▪ Bir atomdaki çekirdek yükünü sadece proton sayısı belirler.

 

 

a) Elektronlar :

 

 

Atomun temel taneciklerinden olan elektronlar çekirdeğin etrafında belirli (sabit) bir bölgede durmazlar. Elektronlar çekirdekten farklı uzaklıklarda hem kendi etrafında hem de çekirdeğin etrafında çok hızlı hareket ederler. Bu nedenle elektronlar çekirdeğe düşmezler, çekirdek tarafından çekildikleri için de dışarı fırlamazlar.

 

 

b) Protonlar ve Nötronlar :

 

 

Atomun temel taneciklerinden olan proton ve nötronlar atomun çekirdeğinde bulunurlar ve kütleleri elektronlara göre büyük olduğu için çok yavaş hareket ederler.

 

 

Atomun çekirdeğinde bulunan proton sayısı, atom için ayırt edici bir özelliktir ve atomun kimliğini yani fiziksel ve kimyasal özelliklerini belirler. Atomların proton sayısının farklı olması atomların farklı olması anlamına gelir. Farklı atomların elektron ve nötron sayıları aynı olabilir fakat farklı atomların proton sayılar hiçbir zaman aynı olamaz.