5.Sınıf Canlıları Tanıyalım Konu Anlatımı

 

KONU: Canlıları Tanıyalım

Canlıların Sınıflandırılması 

Bilim insanları canlıları benzer özelliklerine göre gruplara ayırmıştır.
Canlıların benzer özelliklerine göre gruplandırmaya sınıflandırma denir.


Canlılar hangi özelliklerine göre sınıflandırılır
1. Canlının yapısı
2. Beslenme şekli
3. Üreme (Çoğalma) şekli
4. Hareket özelliklerine göre sınıflandırılmıştır.


Canlılar neden sınıflandırılır
1. Sınıflandırma canlıların incelenmesinde kolaylık sağlamaktadır.
2. Yeryüzünde bulunan milyonlarca canlının teker teker incelemek zordur.

3. Sınıflandırma sayesinde canlılar hakkında daha ayrıntılı bilgi elde edilir.
4. Canlılar arasındaki akrabalık ilişkileri ortaya çıkar.
5. Canlıların sınıflandırılması bilimsel iletişimi kolaylaştırır.
6. Grup hakkında bilgi edinildiğinde, bütün grup üyeleri tanınmış olur.


Canlıları bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve mikroskobik canlılar olmak üzere dörde ayrılır.

A- Mikroskobik canlılar

Mikroskobik canlılar çok küçüktür.
Gözle görülemeyecek kadar küçük canlılardır.
Ancak mikroskopla görülebilir. Bakteriler, amip, öglena, paramesyum mikroskobik canlıdır.

Mikroskobik canlılar birçok ortamda bulunur.
Mikroskobik canlılar havada, suda, toprakta ve diğer canlılar üzerinde yaşarlar.
Mikroskobik canlılar uzayda ve steril ortamlarda yaşayamaz.

Mikroskobik canlılar çok hızlı çoğalır.
Uygun sıcaklık, nem ve besin bulduklarında hızla çoğalır.

Bazı mikroskobik canlılar hastalıklara neden olur.
Hastalık yapan mikroskobik canlılara mikrop denir.
Verem, kolera, grip, zatürre, sıtma mikroplarla bulaşır.
Dişlerin çürümesi de mikroskobik canlılar sağlar.

Bazı mikroskobik canlılar besinler üzerinde çoğalarak bozulmalara neden olur.
Mikroskobik canlıların çoğaldığı besinler tüketilirse zehirler.

Bu nedenle son kullanma tarihi geçen ve açıkta satılan besinler tüketilmemelidir.

Bazı mikroskobik canlılar ise yararlıdır.
Sütten, yoğurt ve peynir yapımında bakteriler kullanılır.
Üzüm suyundan şarap, bira yapımında maya mantarları kullanılır.
Üzüm suyundan sirke yapımında bakteri kullanılır.
Havuçtan şalgam yapımında bakteriler kullanılır.
Hamurun mayalanmasında maya mantarları kullanılır.
Bağırsaklarımızda B ve K vitamini üretilmesinde bakteriler görev alır.
Bitki ve hayvan atıkların çürütülmesinde mantarlar ve bakteriler görev alır.
Antibiyotik üretilmesinde küf mantarları kullanılır.
Aşı üretilmesinde bakterilerden yararlanılır.

B-Mantarlar

1. Mantarlar bitki değildir.
2. Kendi besinini üretemezler.
3. Fotosentez yapmazlar.
4. Aldıkları hazır besinle beslenirler.
5. Mantarlar bitki ve hayvan atıklarını çürüterek toprağa karışmasını sağlar. Ayrıntılı bilgi
6. Mantar çeşitleri şapkalı mantar, küf mantarı, maya mantarı ve hastalık yapan mantarlardır.

1. Şapkalı mantar

Şapkaya benzer yapısı vardır.
Doğada bulunan pek çok türü zehirlidir.
Vitamin ve protein bakımından zengindir.
Doğada bulunan mantarlar zehirli olabilir ve bunu ayırt edemeyebiliriz.
Bu nedenle sadece kültür mantarı tüketmeliyiz.


2. Küf mantarı

Ekmek limon peynir gibi besinlerin küflendirir.
Bitki ve hayvan atıklarının çürümesini sağlar.
Peynir küfünden penisilin adındaki antibiyotik üretilir.



3. Maya mantarı

Çok küçüktür gözle görülemez.
Hamurun mayalanmasını sağlar.
Üzüm suyundan şarap ve bira yapılmasında kullanılır.



4. Hastalık yapan (Parazit) mantarlar 

Genellikle bitki ve hayvanlardan hastalıklara neden olur.
Pamukçuk, saçkıran, el ve ayaklarda, tırnaklarda mantarlar sebep olduğu hastalıklardır.

C-Bitkilerin sınıflandırılması

Bitkiler güneş ışığı ile besin ve oksijen üreterek, hem kendi besinini hem de diğer canlıların beslenmesini sağlar. Bitkiler çiçekli ve çiçeksiz olmak üzere ikiye ayrılır.

Çiçeksiz bitkiler

Kara yosunu, su yosunu (alg), eğrelti otu, at kuyruğu, kibrit otu, ciğer otu ve liken çiçeksiz bitkidir.
Eğrelti otu ve yosunlar ormanlık alanlarda, ağaç diplerinde suyun bulunduğu yerlerde yetişir.

Çiçeksiz Bitkilerin Özellikleri

• Basit yapılıdır.
• Kök, gövde ve yaprakları iyi gelişmemiş veya yoktur.
• Çiçek ve tohumları yoktur.

Çiçekli bitkiler

Çiçeksiz bitkilerin dışında kalanların hepsi çiçekli bitkidir.
Çiçeksiz bitkilerden daha gelişmiş yapıları vardır.
Arpa, buğday, selvi, mısır, çim, çam ağacı, gül çiçekli bitkiye örnektir.

Çiçekli bitkinin kısımları: Kök, gövde, yaprak ve çiçek kısımları vardır.


1.Kök
Bitkinin toprak altında kalan kısmıdır.
Görevi bitkiyi toprağa bağlamak, topraktan su ve mineralleri almak, aldığı maddeleri gövdeye iletmektir.

Bitkiler topraktan aldıkları su ve minerallerle beslenirler.
Turp, havuç, pancar, kereviz gibi bitkiler köklerinde besin depo ederler. Bunlara depo kök denir.

2.Gövde
Bitkinin dik durmasını sağlar, üzerinde yaprak ve çiçek kısımlarını taşır.
Kökten alınan su ve mineralleri yaprağa, yaprakta oluşan besinleri bitkinin diğer kısımlarına iletir. Patates, yer elması gövdesinde besin depo eder.

3.Yaprak
Yaprakta fotosentez, solunum ve terleme olayları gerçekleşir.

Fotosentez
Havadan karbondioksit, kökten aldığı su ve güneş ışığı ile fotosentez gerçekleşir.
Fotosentez sonucu besin ve oksijen üretilir.



Su ve Karbondioksit -----Işık enerjisi ile --------> Besin ve Oksijen

Fotosentez bitkinin sadece yeşil olan kısmında gerçekleşir.

Solunum
Bitkiler gece gündüz solunum yapar.
Fotosentez olayının tersidir.

Terleme
Yapraktan su atılmasına terleme denir.


4.Çiçek
Bitkinin üreme organıdır.
Tohum ve meyveyi oluşturur.
Çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organ kısımları vardır.

Çanak yaprak
Bitkinin en dış kısmındadır.
Yeşil renklidir.
Tomurcuk halinde bitkiyi korur.

Taç yaprak
Çiçeğin renkli ve güzel kısmıdır.
Erkek ve dişi organı korur.

Erkek organ
İçerisinde polen (Çiçek tozları) bulunur.

Dişi organ
Tohum ve meyve burada oluşur.

Rüzgâr ve böcekler bitkinin üremesinde etkilidir.
Taç yaprak güzel kokusu ile böcekleri kendine çeker.

D-Hayvanların sınıflandırılması

Diğer canlı gruplarına göre daha gelişmiş yapıdadır.
Aktif olarak hareket edebilir.
Bitkiler ve diğer hayvanlarla beslenirler.
Hayvanlar omurgalı ve omurgasızlar olmak üzere ikiye ayrılır.

Omurgalı hayvanlar

Vücutlarından kemik ya da kıkırdaktan oluşan omurgaları vardır. Omurgalı hayvanlar Memeliler, kuşlar, sürüngenler, kurbağalar ve balıklar olmak üzere beş guruba ayrılır.

1. Memeliler

Vücutları kıllarla örtülüdür.
Doğurarak çoğalır ve yavrularını sütle besler.
Diğer omurgalı canlılara göre daha gelişmiştir.
İnsan, inek, koyun, deve, fare memelilere örnektir.
Suda yaşayan balina, fok, yunus, uçabilen yarasa memelidir. 

2. Kuşlar

Vücutları tüyle örtülüdür.
Yumurta ile çoğalır ve yavrularına bakarlar.
Kanatları vardır fakat hepsi uçamazlar.
Penguen, deve kuşu, tavuk, kaz uçamayan kuşlardır.

3. Sürüngenler

Sürünerek hareket ederler.
Vücutları sert, kuru ve pullarla örtülüdür.
Yumurta ile çoğalır.
Yavru bakımı yoktur.
Yılan, kaplumbağa, timsah, kertenkele, dinozor bu guruba girer.

4. Balıklar

Vücutları pulla kaplıdır.
Suda yaşarlar.
Yumurta ile çoğalırlar.
Solungaç solunumu yaparlar.
Yavru bakımı yoktur.
Hamsi, sardalya, levrek örnektir. 

5. Kurbağalar

Kurbağalar ve semenderler (Kuyruklu kurbağa) bu guruptadır.
Derileri yumuşak ve nemlidir.
Hem karadalar hem de suda yaşar.
Yumurta ile çoğalır.
Yumurtadan çıkan larvalar balığa benzer, solungaç solunumu yapar.
Büyüdükçe başkalaşım geçirerek ana canlıya benzer.

Omurgasız hayvanlar

Omurgaya sahip değildirler.
Süngerler, sölentereler, solucanlar, yumuşakçalar, eklembacaklılar, derisi dikenliler omurgasız canlılar gurubunda yer alır.

Omurgasız Hayvanlara Örnekler

Toprak solucanı, sülük, salyangoz, arı, karasinek, sivrisinek, bit, pire, kene, karınca, çekirge, tahta kurusu, hamam böceği, kelebek, deniz yıldızı, ahtapot, mürekkep balığı, denizkestanesi, örümcek, akrep, yengeç, karides, sünger, mercan