MAYOZ BÖLÜNME (7.SINIF)

 MAYOZ

Mayoz bölünme bitki, insan ve hayvanlarda üreme hücrelerinin (sperm, yumurta ve polen) oluşturulmasını sağlar.

Canlıların üreme organlarında üreme ana hücreleri bulunur. 2n sayıda kromozom içeren bu hücreler, mayoz bölünme geçirerek n sayıda kromozom içeren üreme hücrelerini oluşturur.

Bir bireyde; karşılıklı olarak aynı karaktere ait genleri taşıyan, biri anneden diğeri babadan gelen, genellikle aynı şekil ve büyüklükteki kromozom çiftlerine homolog kromozom denir.

Homolog kromozomların üzerinde aynı karaktere ait genler bulunur. Fakat genlerin aynı olma şartı yoktur.

Mayoz Bölünmenin Evreleri

Mayoz bölünme 1.mayoz ve 2.mayoz olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.

1.mayoz sonunda 2n kromozomlu bir hücreden n kromozomlu iki hücre oluşur. 2.mayozun sonunda ise n kromozomlu dört hücre oluşur. Bu bölünmeler birbirini takip eden evrelerden meydana gelir.

Aşağıda 2n = 4 kromozomlu bir hayvan hücresinde mayoz bölünmenin gerçekleşmesini sağlayan evreler ve özellikleri verilmiştir.

1. Hücre bölünme için gerekli olan büyüklüğe ulaşmıştır. DNA kopyalanır ve kromozom oluşumu başlar.
2. Kromozomların oluşumu tamamlanır. Homolog kromozomlar yan yana dizilerek birbiri üzerine kıvrılır. Kromozomların karşılıklı bölgeleri arasında parça değişimiyle gen alışverişi gerçekleştirilir.

NOT: Homolog kromozomlar arasında parça değişimi (gen alışverişi) olayının gerçekleşmesi mayoz bölünme hücrelerinin oluşmasını sağlar.

1. Parça değişiminden sonra kromozomlar, hücrenin ortasına dizilir.
2. Homolog kromozom çiftleri birbirinden ayrılarak karşılıklı kutuplara doğru hareket eder. Bu evre (homolog kromozomların ayrılması); hücrelerdeki kromozom sayısının yarıya inmesini sağlar.
3. Çekirdek bölünmesi tamamlanır.
4. Sitoplazma bölünmesi başlar.
5. Birinci sitoplazma bölünmesinde hücre ortadan boğumlanır ve 2n kromozomlu bir hücreden n kromozomlu iki hücre oluşumu tamamlanır.
6. İkinci mayoz, mitoz bölünmeyle benzer şekilde gerçekleşir.
   

UYARI: 2.mayoz bölünmenin başlangıcında, mitoz bölünmeden farklı olarak DNA eşlenmesi gerçekleşmez.

Mayoz Bölünmenin Özellikleri

• Sadece üreme organlarındaki üreme ana hücrelerinde gerçekleşir.
• Bir hücreden dört hücre oluşur.
• Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin kromozom sayısının yarısı kadardır.
• Üreme hücrelerinin (sperm, yumurta ve polen) oluşturulmasını sağladığından, canlılardaki eşeyli üremede rol oynar. Eşeyli üremede, anne ve babaya ait kalıtsal özelliklerin yavru bireye aktarılmasında görev yapar.
• Mayoz bölünme sonucu oluşan hücrelerin kalıtsal yapısı birbirinden ve ana hücreden farklıdır.
• Mayoz bölünme kromozom sayısının nesiller boyunca sabit kalmasını sağlar.

Aşağıda mitoz bölünme ile mayoz bölünme arasındaki farklar verilmiştir.

Mitoz Bölünme

1. Canlıların vücut hücrelerinde görülür.
2. Bir hücreden iki hücre oluşur.
3. Kromozom sayısı sabit kalır.
4. Bölünme sonucu oluşan hücrelerin kalıtsal yapıları birbirinin aynısıdır.
5. Bölünme sırasında çekirdek ve sitoplazma bölünmesi birer kez gerçekleşir.
6. Bölünme sırasında kromozomlar arasında parça değişimi görülmez.
7. Homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaz.
8. Çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve yenilenmeyi; tek hücreli canlılarda ve eşeysiz üreyen canlılarda üremeyi sağlar.

Mayoz Bölünme

1. Canlıların üreme ana hücrelerinde görülür.
2. Bir hücreden dört hücre oluşur.
3. Kromozom sayısı yarıya iner.
4. Bölünme sonucu oluşan hücrelerin kalıtsal yapıları ana hücreden ve birbirlerinden farklıdır.
5. Çekirdek ve sitoplazma bölünmesi iki aşamada görülür.
6. Bölünme sırasında kromozomlar arasında parça değişimi görülür.
7. Homolog kromozomlar birbirinden ayrılır.
8. Çok hücreli canlılarda üreme hücrelerinin oluşumunu sağladığından eşeyli üremede rol alır.

NOT: Aynı türe ait bireylerin farklı kalıtsal özelliklere sahip olmasına tür içi çeşitlilik denir.